Van m’n broekzak naar m’n hart

Ik roep je, maar ik hoor je niet.

Ik zoek je, maar ik vind je niet.

Ik weet het, je bent hier niet.

Ik zit tegen een boom, in de zon, op een begraafplaats in Ugchelen. Een dorpje vlak naast Apeldoorn, waar ik opgroeide als kind. De reden dat ik hier ben is omdat we vanmiddag afscheid nemen van de schoonmoeder van een vriendin, enkele jaren nadat ik op deze plek afscheid nam van de vader én moeder van een andere vriendin. De reden dat ik hier zit, in de zon tegen een boom met een laptop op schoot, 2 uur voordat de uitvaart begint, is omdat ik hier ruim 2 jaar geleden ook was. Op 3 januari 2021 om precies te zijn, om afscheid te nemen van mijn eigen moeder. Sindsdien ben ik hier niet meer geweest.

Ik weet het nog goed, we hadden een mooie dankdienst in de kerk. Met helaas veel te weinig mensen live aanwezig, want er waren beperkingen vanwege Corona. Honderden mensen volgden de dienst via een livestream, dankbaar dat dat kon. Na de dienst reden we achter de begrafenisauto van Apeldoorn naar Ugchelen, een onbekende weg naar een onbekende bestemming, zo dacht ik toen. We kwamen aan bij een begraafplaats waar ik wel degelijk eerder geweest was, op een prachtige locatie middenin het bos. Voor mijn mama was er alleen geen plekje gereserveerd in deze prachtige natuur, ze werd gecremeerd. Omdat ik niet anders wist dan dat mama dat zo wilde en ik had geen idee.

Hoewel mijn beide opa’s en oma’s, waarvan de laatste iets meer dan een jaar geleden, wel een graf kregen, voelt dit anders. Dat geldt voor het overlijden, maar blijkbaar ook voor het gemis erna. Opa’s en oma’s zijn een generatie verder weg. Ik vind het fijn om zo nu en dan hun graf te bezoeken, maar de intense behoefte om zelfs na iemands dood dichtbij diegene te willen zijn, geldt misschien wel alleen voor de mensen die écht dichtbij je staan, of misschien zelfs de mensen waar je eigenlijk nog helemaal niet zonder kunt.. Zoals je ouders, broers, zussen, een partner, of andere mensen waar je veel steun aan hebt.

Bij het overlijden van mama had ik geen idee dat ik het zo zou gaan missen, een plek om te kunnen bezoeken. Met zekerheid te weten dat ze ergens is. Bij haar te kunnen zijn en tegen haar te kunnen praten. Voor haar graf te kunnen zorgen, een echt samenzijn. Mijn mama zit nu voor een groot deel in een doos bij papa thuis op de kast en een ander deel van haar in een urn in mijn eigen huis. Een deel bij de kleinkinderen, een deel verwerkt in sieraden, mama is overal. En hoewel dat misschien wel het mooie aan cremeren is, is dat is niet wat ik nodig heb, is dat niet waar ik nu mee verder kan. Ik had haar zo graag hier gehad. Hier is het fijn, hier hoort ze thuis. Niet verstrooid in kleine beetjes, niet in een pot in de muur, maar gewoon als compleet mens, op een plek waar ik zo nu en dan heen kan gaan. Langzaam één worden met de natuur, maar wel altijd hier.

Misschien komt het doordat ik pas aan het begin sta van mijn rouwproces, de waarheid nog niet voldoende doorgedrongen is. Misschien heb ik vooral behoefte aan bewijs, haar naam gekerfd in een steen, de naam die ik mijn leven lang zo vaak gezien heb. Een geboortedatum en een sterfdatum en de veel te korte tijd er tussenin. Een confrontatie met de realiteit, alsof het vanaf dat moment pas waarheid is.

Wat ik van die bewuste dag in januari ook nog zo goed weet is ‘de luifel’. De begrafenisondernemer had het erover, toen we de uitvaart voorbespraken bij papa thuis. We zouden afscheid van mama nemen bij ‘de luifel’. Wist ik toen veel waar die luifel stond, hoe die eruit zag en wat dat moment precies inhield. Ik stelde me zo’n uitklapluifel voor, zoals bij de ijsjesverkoop. Echt, ik kon me er geen voorstelling van maken en nog minder dat het zo’n alles bepalende plek zou zijn, omdat mama vanaf dat punt letterlijk niet meer lijfelijk in ons midden zou zijn. Er was zoveel te regelen en ik had het regelen van een uitvaart niet eerder meegemaakt, het leek me wel prima. Het voelde als niet meer dan een formaliteit, totdat ik die luifel zag, totdat ik dat laatste afscheid daadwerkelijk onderging. Het bleek een stenen poortje te zijn, een eenvoudige onderdoorgang tussen twee kantoortjes in, zo zag ik vandaag. De auto stopte, de achterklep ging nog even open en daar stonden we. Voor het laatste afscheid. Ik weet niet meer wat we zeiden of deden, niet zoveel geloof ik, gewoon staan en kijken naar die kist en de zee van bloemen achterin de auto. Ook daar was ik niet op voorbereid, wat zeg of doe je op zo’n moment?

De fotograaf stelde voor om nog een laatste foto te maken van dit tafereel. Het werd de laatste familiefoto waar mama lijfelijk bij was. Al was het in een kist achterin de auto én in een fotolijst die in de kerk op de kist stond en papa nu stevig vasthield. Mees was er niet bij, waar ik even daarvoor in de auto op weg naar de begraafplaats pas achter kwam. Die had natuurlijk geen idee waar we heen gingen, vond het allemaal al spannend zat en besloot in de kerk om bij de andere opa en oma blijven. Ik was op dat moment te druk met mama, maar hij had er natúúrlijk bij moeten zijn. Hij hoort bij ons gezin en ik had zijn aanwezigheid hard nodig op dat moment. Zo’n laatste afscheid is iets wat je nooit vergeet en nooit meer over kunt doen, de laatste foto van ons gezin zal nooit compleet zijn. Zeker niet nu zuslief er ook niet meer is..

Vandaag loop ik weer over de lange oprijdlaan van de parkeerplaats naar die bewuste luifel. Ik confronteer mezelf met de pijn, met hoe we hier 2 jaar geleden stonden en nu het immense gemis. Ik beleefde het die dag in een roes, vandaag des te bewuster. Toen was het oké, we hadden een prachtig afscheid gehad, maar nu ervaar ik de realiteit. Die dag, op 3 januari 2021, na het afscheid bij de luifel, reed de auto weg. De bocht om, naar het onbekende. Vandaag loop ik onder de luifel door, diezelfde bocht om, in de hoop dat ik iets van mama zie.. Natuurlijk is nergens iets van haar te bekennen, de tranen stromen.

Ik besluit wat rond te wandelen over de immense begraafplaats, op zoek naar een zonnig plekje om te schrijven. Ik zie bordjes waarop staat ‘strooivelden’, het maakt me nieuwsgierig. Ik volg de bordjes en kom uit bij een groot open grasveld met veel zon, waar de meest recente graven liggen. De strooivelden liggen langs de rand van het open veld, een beetje in de schaduw door de vele bomen, maar het is prachtig. Ik heb een klein zakje as bij me, die kregen zuslief en ik toen we de grote doos met as ophaalden. Het fluwelen zakje zit in m’n broekzak, bedoeld om later vandaag mee te nemen naar het familieweekend. Zodat mama er toch een beetje bij kan zijn. Maar ik kan haar niet altijd overal mee naar toe blijven nemen nemen, ik denk dat dit het moment is om haar te verplaatsen van mijn broekzak naar een plekje in mijn hart.

Ik zoek een mooie plek dichtbij een bankje en besluit het kleine beetje as dat ik bij me heb uit te strooien. Ik twijfel nog even om met papa te overleggen, met zuslief kan niet meer, maar uiteindelijk ben ik degene die nog heel veel jaren (en uiteindelijk alleen) verder moet met dit verlies. Ben ik degene die waarde hecht aan een fijne plek waar ik mama zo nu en dan eens kan opzoeken, al is het dan nu maar een klein stukje van haar. Ik denk dat ik die fijne plek vandaag gevonden heb. Naast een grote paarse rododendron, die vol in bloei is. Dichtbij een bankje, met een vergezicht over een weiland, waar ik kan gaan zitten om herinneringen op te halen als ik daaraan toe ben. Alleen, met papa, of met andere fijne mensen.

Ik kan de situatie niet veranderen. Het enige wat ik nu kan doen is datgeen doen wat goed voelt en in de toekomst beslissingen nemen met de kennis van nu. Anderen bewust maken van zo’n laatste keuze in het leven en de betekenis voor de mensen die achterblijven. Uiteindelijk is het natuurlijk ook een persoonlijke keuze en heb je iemands laatste wens te accepteren en is het super moeilijk om vooraf in te schatten waar je later behoefte aan hebt. Ik deed een poging met de kennis die ik had na het overlijden van mijn grootouders, maar het overlijden van mama en zuslief en de wijze waarop ik daarmee verder moet voelt zo anders…

Ik koester mijn ring, waar het as van mama in zit. Ik ben dankbaar dat ik haar zo elke dag bij me kan dragen, dat dan weer wel. Ik koester mijn ouderlijk huis, waar papa is en waar de spulletjes van mama zijn. Het huis waar ik niet meer tegen haar kan praten, maar haar wel een beetje beter kan leren kennen door alles wat ik daar lees en zie, de herinneringen aan vroeger, mijn eigen kamer in dat altijd veilige thuis. Zo is er nog een lange weg te gaan, maar krijg ik beetje bij beetje een klein beetje meer rust in dit gemis.

Dag mama, je t’aime.

x