Eind 2019 begon ik met een nieuwe baan bij mijn huidige werkgever a.s.r. Iets meer dan een half jaar later werd mijn moeder ziek. Mijn ouders wonen in Apeldoorn, ruim 100 kilometer verderop. De mantelzorg vergde naast de zorg voor mijn eigen kinderen van destijds 1 en 3 jaar oud, de nodige tijd en energie. Hoewel ik in het eerste half jaar nog nauwelijks de kans had gehad om a.s.r. te laten zien wat ik als werknemer waard was, kreeg ik vanaf dag één de ruimte die nodig was om de zorg voor mijn moeder te kunnen dragen. “Neem de tijd”, zei mijn manager, “en waar mogelijk doe je je werk”. Zo reed ik één of twee dagen in de week op en neer naar Apeldoorn en probeerde ik tegelijkertijd mijn weg te vinden in een compleet nieuwe functie en organisatie.
Ik geloof erin dat delen je meer brengt, dus ben ik open over wat er in me om gaat en hoe ik tegen dingen aan kijk. Zo ook op mijn werk. Met mijn hoofd zat ik in die periode immers ergens anders, terwijl ik afleiding zocht in het werk en intensief samenwerkte met veel nieuwe collega’s door de hele organisatie. Ik kon elk moment uitvallen, maar wilde juist ook dat mijn werk stand hield. Het was fijn om te ervaren dat er collega’s rondliepen met eenzelfde ervaring, die niet al te lang geleden hun eigen moeder verloren hadden. De herkenning maakte de situatie draaglijk en iedereen zei hetzelfde: “Verlies je niet in je werk en neem de tijd voor je moeder, nu het nog kan. Werk is helemaal niet belangrijk.” Hoewel die opmerkingen door mijn hoofd bleven gonzen, was het in mijn situatie alles behalve eenvoudig, om de tijd die restte zinvol met mijn moeder te besteden. Er heerste Corona, ze woonde niet om de hoek en de ziekte waar mijn moeder aan leed, maakte het voor ons tot een loodzwaar proces. Afleiding van werk was fijn en nodig om mijzelf op de been te houden.
Rouwen onder werktijd
Een half jaar later overleed mijn moeder en volgde er gek genoeg een periode van rust. De maanden ervoor waren qua emoties en regelwerk zo intensief geweest, dat ik niet veel anders wilde dan mijn ‘oude leven’ weer oppakken. Ik haalde nog steeds veel plezier en energie uit mijn werk, dus ging ik ook direct weer aan het werk. Niet volledig, maar wel genoeg om te doen wat goed voelde. Rustig vanuit huis, want Corona was nog niet voorbij. Gelukkig bood mijn manager mij nog steeds alle ruimte en liet mij zonder oordeel, zonder verwachtingen en met de nodige vrijheid, rustig mijn eigen gang gaan. Dus werkte ik als het oké voelde en werkte ik vooral ook niet als dat niet zo was en regelmatig maakten we een lange wandeling. Één dag in de week had ik omgedoopt tot ‘mammadag’ en besteedde ik aan het verlies of aan mijzelf. Zo kon ik doorgaan met dat wat goed voelde en mij op de been hield, bleef ik bereikbaar voor mijn werkgever, maar voelde ik ook alle ruimte om een stapje terug te doen als het nodig was. De vrijheid die ik kreeg, zorgde ervoor dat ik juist wél bleef werken en niet uitviel.
Tegelijkertijd brak er een periode aan waarin mijn zoektocht naar rouw begon, want ik had geen idee hoe dat moest. Net als dat mantelzorgen de maanden ervoor, was ook dit een hele nieuwe ervaring. En hoewel ik nieuwe ervaringen doorgaans eerder op zoek dan uit de weg ga, was ik nu op zoek naar handvatten, een concreet plan om deze ellende te lijf te gaan. Een handboek is er niet, maar hulp bij rouw & verlies gelukkig wel. Niet alleen ik, maar ook een werkgever begeeft zich in een zoektocht, hoe zij hun werknemer kunnen helpen in zo’n ongrijpbaar proces. Meerdere keren kreeg ik de vraag wat a.s.r. voor mij kon doen. Duurzame inzetbaarheid staat bij a.s.r. voorop, dus besloot ik mijn werkgever te vragen om hulp bij dit verlies. En dat kreeg ik. Na een eerste gesprek met een bedrijfsmaatschappelijk werkster, besloot ik zelf een coach aan te dragen, die gespecialiseerd was in rouw & verlies, want gerichte kennis en ervaring is essentieel in dit proces.
Ambities verleggen van werk naar privé
Het overlijden van mijn moeder was helaas niet het einde van het verdriet. Mijn opa overleed niet veel later en mijn zus kreeg te horen dat ze borstkanker had. Inmiddels zijn we een jaar verder, is mijn zus overleden en heb ikzelf ook de nodige zorgen gehad op lichamelijk vlak. Thuis heb ik nog steeds veel ballen hoog te houden met twee kleine kinderen van inmiddels 4 en 6 jaar. Daarmee zit ik al 2,5 jaar in een continue rollercoaster aan zorgen, emoties, maar vooral ook geleefd worden door alles wat me overkomt.
Dat werk helemaal niet belangrijk is, als je privé zoveel te verduren krijgt, is een mening die ik graag onderschrijf. Tegelijkertijd is werk super belangrijk voor mij, nu ik privé zoveel te verduren krijg. Het geeft afleiding, rust en energie door het werk wat ik doe en de collega’s waar ik mee samenwerk. Hoewel de emoties en driftbuien me thuis vaak overvallen, is werk de plek waar ik nog wel de regie en controle over heb én mezelf kan zijn. En dat is soms moeilijk te begrijpen voor mensen om mij heen, zowel op het werk als daarbuiten. Natuurlijk denk ook ik met regelmaat “is werk inderdaad écht zo belangrijk?” Ja, want het geeft mij energie en het gevoel terug wie ik ben als persoon, anders dan de moeder en partner die dag in dag uit met haar hoofd in twee werelden leeft. Ik ben al zoveel verloren, laat werk daar alsjeblieft geen onderdeel van zijn.
Dat ik de ambities die ik had toen ik in 2019 binnen stapte bij a.s.r. in de ijskast heb moeten zetten en al 2,5 jaar te weinig aandacht heb kunnen geven aan mijn eigen ontwikkeling, is iets waar ik meer moeite mee heb. Maar gelukkig heb ik daarin ook een modus gevonden om dat te accepteren, mijn tijd komt nog wel.
Het leven gaat door
Hoewel ik na het overlijden van mijn moeder hulp kreeg bij mijn zoektocht in het rouwen, is deze zoektocht nu 1,5 jaar later alleen maar complexer geworden en staat door het recentelijke overlijden van mijn zus misschien nog wel aan het begin. Het overlijden van mijn moeder was intens, maar overzichtelijk om mee ‘aan de slag’ te gaan. Alleen en samen met mijn coach. Inmiddels lopen alle verliezen door elkaar heen, stapelden de zorgen zich op en werd ik te lang geleefd. Ik keek en leefde niet veel verder dan een dag vooruit. Terwijl ik voor mijn gevoel nog niet genoeg heb kunnen stilstaan bij alles wat er gebeurd is, zegt mijn gevoel op dit moment dat ik weer wil leven. Vooruitkijken naar leuke dingen die in het verschiet liggen, genieten van mijn gezin, mijn eigen pad bewandelen in plaats van geleefd worden door dat wat me overkomt, het leven is al veel te kort.
Dus ben ik weer, of eigenlijk nog steeds, aan het werk. En dat voelt goed. Voor hoe lang ik er zo over denk weet ik nog niet en hopelijk vind ik een gegeven moment wel de tijd om tot stilstand te komen. Dan niet alleen in het kader van al deze zorgen en verdriet, maar vooral om te genieten van al het moois dat er nog wél is. Tegelijkertijd ben ik ook gewoon doodsbang om een van mijn laatste stabiele en energie-gevende factoren te verliezen, als ik het werk wel loslaat. Als ik naar verhalen van anderen luister, vind ik maar weinig gelijkenissen qua levensfase en qua complexiteit van mijn verlies, in zo’n korte tijd. Dus kies ik ervoor om naar mijzelf te luisteren, naar wat op dit moment goed voelt voor mij. Ik werk en besteed tegelijkertijd bewust tijd aan rouw op de momenten waarop het past in mijn hoofd, mijn lichaam en mijn hart.
Leerpunten uit mijn zoektocht
Mijn coach zei eens tegen mij dat ik analytisch ben. Dat ik – ondanks het feit dat ik enorm zoekende ben – precies weet wat ik wil en voel. Omdat rouw zo’n ongrijpbaar proces is, zoek ik (h)erkenning in podcasts en verhalen van anderen. Dat heeft mij vooral na het overlijden van mijn moeder veel steun gegeven. Op mijn eigen blogwebsite Mammaliefde schrijf ik graag van me af om mijn eigen ervaringen te delen. Ook de begeleiding van mijn werkgever en mijn eigen rol als werknemer ervaar ik heel bewust. Hoewel rouw een ongelofelijk eenzaam en individueel proces is, kan ik als ervaringsdeskundige het niet laten om mijn leerpunten te delen. Omdat ik hoop dat dit andere werknemers én werkgevers verder helpt in hun proces. Want zolang iets als rouwverlof nog niet wettelijk is vastgelegd, blijft het een zoektocht waar werkgever en werknemer samen hun pad in moeten zien te vinden.
Uit onderzoek van ArboNed is namelijk gebleken dat het verlies van een dierbare gemiddeld 170 dagen verzuim oplevert, ofwel een half jaar. Ik geloof erin dat dit anders kan, dat werk juist onderdeel kan zijn van het herstelproces. Hoe werkgevers met verdriet omgaan, blijkt essentieel. De leidinggevende wordt door 45 procent van de rouwenden in Nederland ervaren als een belangrijke krachtbron tijdens het rouwproces. Ook collega’s worden als zeer steunend ervaren – als ze ten minste iets durven te zeggen.
Graag deel ik de volgende 5 tips:
- Toon als manager initiatief. Een rouwende medewerker die het moeilijk heeft, is vaak niet (goed) in staat om zelf initiatief te nemen voor het onderhouden van contact. Neem als werkgever zelf het initiatief door regelmatig contact op te nemen en te vragen hoe het met diegene gaat. Dit maakt het ook makkelijker om op een later moment te praten over rouw en werk.
- Geef erkenning en ga het gesprek niet uit de weg. Geef de medewerker ruimte om te rouwen op het werk. Rouw is nog altijd een moeilijk bespreekbaar onderwerp. Voor mensen die er geen ervaring mee hebben, maar zelfs ook voor mensen die dat wel hebben. Verdriet kunnen uiten, ook bij collega’s en de werkgever, is heel belangrijk voor de rouwverwerking. Maak een wandeling en stel gewoon de vraag: “Vertel eens…”.
- Kijk naar mogelijkheden in plaats van beperkingen. Kijk samen met de medewerker naar de belastbaarheid en mogelijkheden. Soms is iemand niet in staat om het volledige aantal uren per week te werken, maar kan diegene wel aan het werk blijven met minder uren. Ook kan het verlichten van het werk helpen om iemand aan het werk te houden. Bijvoorbeeld door bepaalde verantwoordelijkheden niet bij hem of haar neer te leggen. Laat de medewerker zelf aangeven wat hij of zij wel of niet kan en vertrouw daarop.
- Bied de mogelijkheid voor professionele hulp. Als je merkt dat een medewerker vastloopt, kijk dan samen naar mogelijkheden voor professionele hulp. Soms kan een psycholoog of een coach helpen bij het verwerken van rouw. Ook kunnen zij helpen om rouw en werken te combineren. Een coach die je privé verder helpt, kan bijdragen aan snellere terugkeer op de werkvloer.
- Laat werk onderdeel zijn van het herstelproces. Een rouwproces is voor geen twee mensen hetzelfde, dus geef een medewerker die aangeeft te willen blijven werken ook daadwerkelijk die ruimte en iemand die dat niet wil ook. Blijf in gesprek over hoe het gaat en of het eerder genomen besluit nog steeds goed voelt. Het belangrijkste: blijf in gesprek.
Je bent beter in staat om je werk weer op te pakken als je je begeeft in een situatie waarin collega’s en werkgever weten wat verdriet en verlies met een mens doet. De bekende Belgische rouwspecialist Manu Keirse praat ook over ‘rouwarbeid’, welke je te volbrengen hebt naast je eigen werk. Als het even moeilijk is, leg het werk even neer. Breng iemand zo snel mogelijk terug in een werksituatie, maar zorg ervoor dat die werksituatie een situatie is waar verdriet ook verdriet mag zijn. Als de werkvloer aandacht heeft voor het verdriet, gaan mensen sneller aan het werk, want alleen thuis zitten werkt zeker niet.
♥
Mamma Liefde 
Geef een reactie